Ο μινωικός οικισμός της Βασιλικής βρίσκεται στο λόφο Καστέλλι της περιφέρειας του χωριού Βασιλική της επαρχίας Ιεράπετρας, απέναντι από την έξοδο του επιβλητικού Φαραγγιού του Χα και σχετικά κοντά στο μινωικό οικισμό Γουρνιά, σε λόφο που ήλεγχε τον ισθμό της Ιεράπετρας.
Ο οικισμός υπήρχε από το 2600πΧ και γνώρισε άνθιση λόγω της στρατηγικής θέσης του και της εύφορης κοιλάδας. Το κεντρικό κτίριο καταστράφηκε από φωτιά το 2300π.Χ. και αργότερα κτίστηκε νέο μεγαλύτερο στην κορυφή του λόφου. Εντυπωσιακή είναι η γνώση πολεοδομίας που φαίνεται ότι είχαν αποκτήσει οι Μινωίτες από τόσο παλιά. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1900 από τους Αμερικανούς Haryet Boyd και ο Richard B. Seager, αλλά τις πλέον συστηματικές ανασκαφές έκανε ο Αντώνιος Ζώης. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα διώροφο μέγαρο (πάνω στο λόφο) με αποθήκες, δωμάτια και αυλή με φωταγωγό.
Στον αρχαίο οικισμό της Βασιλικής βρέθηκαν εντυπωσιακά αγγεία, κυρίως πρόχοι και τσαγιέρες, για τη μεταφορά υγρών με μακρόστενες προχόες (στόμια). Τα αγγεία αυτά είναι διακοσμημένα με χαρακτηριστικές κηλίδες που δημιουργούνται με ελεγχόμενη θερμοκρασία στον κεραμεικό κλίβανο. Ο ρυθμός των αγγείων αυτών που εντοπίστηκαν στη Βασιλική ονομάστηκε «ρυθμός Βασιλικής» και θεωρείται ότι εδώ υπήρξε το κέντρο παραγωγής αυτού του τύπου αγγείων, που κυρίως χρονολογούνται στο 2300πΧ με 1900 πΧ.