Η Μονή Φωτοδότη βρίσκεται βόρεια του οικισμού Δανακός και είναι το αρχαιότερο και ίσως και το σημαντικότερο καστρομονάστηρο της Νάξου. Σε υψόμετρο περίπου 500 μέτρων, με αιωνόβιες βελανιδιές, συκιές και αμπέλια τριγύρω, ένα αιωνόβιο πλάτανο στην αυλή του, και μαγευτική θέα προς τα καταγάλανα νερά του Αιγαίου και τις Δονούσες, Ο «Φωτοδότης», όπως αποκαλείται από τους ντόπιους, πέρα από την ιστορική και θρησκευτική του σημασία αποτελεί και φυσικό αξιοθέατο. Το μοναστήρι χτίστηκε στα ερείπια παλαιοχριστιανικής τρίκλιτης κιονοστήρικτης βασιλικής του 6ου αιώνα, και αποτελείται από δύο ορόφους. Στο ισόγειο βρίσκεται τρίκλιτος ναός με τρούλο που στηρίζεται σε τέσσερις μαρμάρινους κίονες, και τέμπλο επίσης μαρμάρινο με βυζαντινά γλυπτά και ανάγλυφα. Οι διάκοσμοι του τέμπλου και των τοιχογραφιών του ναού, χρονολογούνται στην περίοδο της Εικονομαχίας, για αυτό και η ανέγερσή του τοποθετείται στον 9ο μ.Χ. αιώνα. Το ένα από τα δύο δωμάτια που βρίσκονται στα δεξιά του κύριου ναού, πιθανότατα να λειτουργούσε ως κρύπτη. Η πρόσβαση στον πρώτο όροφο γίνεται από μια πρόσθετη εξωτερική πέτρινη σκάλα. Στο κέντρο του ορόφου πάνω από τον ναό, υπάρχει αίθριο στο οποίο δεσπόζει ο τρούλος της εκκλησίας, ενώ περιμετρικά βρίσκονται το αρχονταρίκι και σε ψηλότερα επίπεδα τα κελιά των μοναχών. Επίσης υπάρχουν πολεμίστρες και επάλξεις. Πολλοί είναι οι μύθοι και οι παραδόσεις σχετικά με την αρχική ίδρυση και τη λειτουργία του μοναστηριού. Επικρατέστερη είναι αυτή που θέλει, το μοναστήρι να έχει χτιστεί από πριγκίπισσα, που βρέθηκε σε κίνδυνο από μεγάλη θαλασσοταραχή και έκανε «τάμα» την ανέγερση εκκλησίας στο σημείο της ξηράς όπου θα σωζόταν. Σύμφωνα με την ίδια παράδοση, η πριγκίπισσα είδε κάποιο φως στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ο Ναός και τηρώντας το τάμα της έκτισε τη μονή που είναι αφιερωμένη στο «Φωτοδότη». Η αναστήλωση του Μοναστηριού, ξεκίνησε το 1991 με υποβολή μελέτης από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2007. Ο Ναός είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος που γιορτάζει στις 6 Αυγούστου, με τέλεση Εσπερινού την παραμονή της εορτής και Θεία Λειτουργία ανήμερα.