Ο Αλφειός είναι ο σημαντικότερος ποταμός της Πελοποννήσου. Λέγεται επίσης και Ρουφιάς, που προέρχεται από λαϊκή παρετυμολογία μετά από πολλές μεταπτώσεις: Αλφειός – Αλφειάς – Αρφειάς – Ρουφιάς. Στους Μεσαιωνικούς χρόνους υποστηριζόταν από τους λογίους ότι ο ενδιάμεσος τύπος Αρφειάς ήταν ποταμός του Ορφέα αντί του Αλφέα (Αλφειός).
Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου τόσο σε μήκος, όσο και σε παροχή. Είναι ποταμός συνεχούς ροής, που αποστραγγίζει ένα μεγάλο μέρος της κεντρικής και δυτικής Πελοποννήσου. Διακρίνεται σε τρία τμήματα: του Άνω Αλφειού, που αποστραγγίζει τα Αρκαδικά οροπέδια, του Μέσου Αλφειού, που αποστραγγίζει την περιοχή της ορεινής Ηλείας, και του Κάτω Αλφειού, που αποστραγγίζει την περιοχή της πεδινής Ηλείας. Η λεκάνη απορροής του Αλφειού, συμπεριλαμβανομένου του Δέλτα του ποταμού, αποτελεί σημαντικό οικοσύστημα και φυσικό πόρο.[1][2]
Ανάλογα με τη μέθοδο υπολογισμού, τo μήκος του απαντάται στη βιβιλιογραφία ίσο με 110 χιλιόμετρα, 112 χιλιόμετρα[3], 120 χιλιόμετρα[4] ή ακόμα και με 127 χιλιόμετρα (119,5 χιλιόμετρα φυσική ροή και 7,5 χιλιόμετρα εκτροπή).[5]
Οι πηγές του Αλφειού εντοπίζονται στο οροπέδιο της Τριπόλεως, στις απολήξεις του Πάρνωνα και στις πλαγιές του βόρειου Ταυγέτου, στην περιοχή του Ασεατικού Πεδίου, σε υψόμετρο 700-800 μ.[4][6][7]. Μία από τις πηγές του είναι σήμερα γνωστή ως «Φραγκόβρυσο ή Φραγκόβρυση». Σχετικά με αυτήν, αναφέρει ο Παυσανίας ότι βρισκόταν σε μικρή απόσταση βορειότερα του λόφου της Ασέας και ότι κοντά στην πηγή βρισκόταν ο ναός της Μητέρας των Θεών που τον κοσμούσαν δύο λίθινοι λέοντες.[8][9]
Ο Αλφειός έχει κατεύθυνση στην αρχή νοτιοδυτική και αφού συμβάλει με τα ρέματα Θειούς (Θειούντας) (τη σημερινή Κουτιφαρίνα ή Κουτουφαρίνα) και Καρνίων (σημ. Ξερίλας), αλλάζει την κατεύθυνσή του σε βορειοδυτική και διατρέχει το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, όπου στην περιοχή εξόρυξης λιγνίτη εκτρέπεται τεχνητά. Στη συνέχεια, ρέει με βορειοδυτική κατεύθυνση, συμβάλλει με τον Ελισσώνα, περνά δίπλα από την Καρύταινα και συμβάλλει με τον ποταμό Λούσιο (άνω ρους). Ακολούθως, ο ποταμός αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Αρκαδίας και Ηλείας και, αφού συμβάλει με τα ρέματα Διπόταμο και Κέλαδο (σημ. Ρογγοζιός), στρέφεται προς τα δυτικά, κατεύθυνση που διατηρεί μέχρι τις εκβολές του. Έξι χιλιόμετρα κατάντη συμβάλλει με τον Λάδωνα, στη συνέχεια με τον Ερύμανθο και μετά από 24 χλμ περίπου συναντάται το κατασκευασμένο στην κοίτη του φράγμα Φλόκα (μέσος ρους). Πριν το φράγμα του Φλόκα δέχεται τα νερά του Κλαδέου και του Σελινούντα. Τέλος, μετά τη συμβολή με το ρέμα του Ενιπέα (σημ. Λεστενίτσα), εκβάλλει στο βόρειο τμήμα του Κυπαρισσιακού κόλπου (κάτω ρους). Σε όλο το τμήμα του μέσου και κάτω ρου του ουσιαστικά ελίσσεται με μαιάνδρους ως αποτέλεσμα των τεκτονικών κινήσεων της περιοχής.[3][5]
Το ρεύμα του ποταμού αυτού είναι ορμητικό και μεταφέρει πολλές ύλες με την οποία και γίνονται συνεχείς προσχώσεις με συνέπεια να δημιουργούνται στη θάλασσα σε αρκετή ακτίνα λωρίδες γης, λαιμοί και λιμνοθάλασσες, όπως είναι: της Αγουλινίτσας, της Μουριάς και του Καϊάφα.
Στον Αλφειό αρκετοί αθλητές πραγματοποιούν κατάβαση με φουσκωτό σκάφος. Είναι εντυπωσιακή διαδρομή για ράφτινγκ στην Ελλάδα με συνεχόμενα τεχνικά περάσματα.
Το όνομα του ποταμού ετυμολογείται από το αρχαίο ρήμα αλφάνω που σημαίνει πλουτοδοτώ, προσφέρω πλούτο εξ ου και η λέξη «τιμαλφή».