Στην ανατολική πλευρά της Τζιας, στην περιοχή των σημερινών οικισμών Μεγάλες και Μικρές Πόλες, βρισκόταν η αρχαία Καρθαία, γνωστή κυρίως από την αρχιτεκτονική των μνημείων της, καθώς και από την οχύρωσή της. Οι ανασκαφές απέδειξαν ότι κατά την περίοδο της ακμής της (6ος-4ος αιώνας π.Χ.) η Καρθαία περιλάμβανε ακρόπολη με
hspace=5
δημόσια κτίρια και ναούς, οικισμό, νεκροταφείο και σύστημα μεμονωμένων αμυντικών πύργων, ενώ αποκαλύφθηκε επίσης θέατρο (φωτ. δεξιά) στη νότια πλευρά του λόφου της Καρθαίας. Στην ακρόπολη της Καρθαίας, σε τεχνητά δομημένο άνδηρο, βρίσκονται τα ερείπια υστεροαρχαϊκού ναού του Πυθίου Απόλλωνα. Λίγο υψηλότερα βρίσκεται ο δωρικού ρυθμού υστεροαρχαϊκός ναός της Αθηνάς, διαστάσεων 23×11μ.
Ανάμεσα στους δύο ναούς παρεμβάλλεται ο αποκαλούμενος βράχος του Κουλά, απρόσιτος από όλες τις πλευρές πλην της βόρειας, από όπου επικοινωνεί με το άνδηρο του ναού της Αθηνάς, και ο οποίος συνέβαλε στην άμυνα της ακρόπολης.
