Η Κέρος είναι νησί των Κυκλάδων[1], το οποίο βρίσκεται νοτιοανατολικά της Νάξου, νότια του Κουφονησίου (2 ν.μ.) και βορειοδυτικά της Αμοργού με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ορεινή, άγονη, χωρίς πηγές πόσιμου νερού και χωρίς δυνατότητες εύκολης πρόσβασης, διαθέτει ως κυριότερο πέτρωμα το μάρμαρο και μάλιστα το λευκό και λεπτόκοκκο επικρατεί των άλλων. Η επιφάνειά της εκτιμάται στα 15,042 τ.χλμ. ενώ έχει μήκος ακτών 27 χιλιόμετρα[2].
Κατά τον Μεσαίωνα η Κέρος χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο πειρατών ενώ στα νεότερα χρόνια και ως το 1952 αποτελούσε ιδιοκτησία της μονής της Παναγίας Χοζοβιώτισσας της Αμοργού και εν συνεχεία περιήλθε στη Γεωργική Υπηρεσία. Τμήματα της έκτασής της δημοπρατούνται ως κτηνοτροφικοί κλήροι σε τακτά χρονικά διαστήματα σε βοσκούς. Σήμερα ανήκει στην Αμοργό και από το 1992 είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος[3]. Μαζί με το Κουφονήσι, την Ηρακλειά και τη Σχοινούσα λόγω της ποικιλία των μεσογειακών οικοσυστημάτων που τα χαρακτηρίζουν, τη σημασία που έχουν για τα μεταναστευτικά πουλιά και ενδημικά είδη καθώς και για τη πλούσια θαλάσσια ζωή έχει χαρακτηριστεί ως βιότοπος CORINE[4]. Η Κέρος από το 1968 είναι ακατοίκητη[2].
Ιστορία
Η Κέρος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κάρος, Κέρεια ή Κερία, με την πρώτη αναφορά του ονόματός του να γίνεται το 425 π.X. σε μια επιγραφή με τα ονόματα των φορολογουμένων συμμάχων της Αθηναϊκής δημοκρατίας[1].
Στα δυτικά του νησιού και στην τοποθεσία Κάβος Δασκαλιού έχει εντοπιστεί πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων που χρονολογούνται από την εποχή του Κυκλαδικού πολιτισμού, μεταξύ αυτών και πολλά κυκλαδικά ειδώλια, κάτι που κάνει τους ερευνητές να υποθέτουν ότι στο νησί υπήρχε κατά την Πρωτοκυκλαδική εποχή λατρευτικό κέντρο παρόμοιας εμβέλειας με το Ιερό του Απόλλωνος στη Δήλο στα κλασικά χρόνια. Σημαντικά θεωρούνται ο “Αρπιστής” και “ο Αυλητής” που εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας καθώς και το επιβλητικό ειδώλιο (ύψους 1,40 μ.) της “Μεγάλης Μητέρας”[5].
Στην απέναντι νησίδα Δασκαλιό έχει εντοπιστεί εκτεταμένος οχυρωμένος οικισμός της ίδιας εποχής. Λόγω του πολιτιστικού της πλούτου αυτού έχει λεηλατηθεί επανειλημμένα κατά το παρελθόν από λαθρανασκαφείς αρχαιοκάπηλους[6]. Από εκεί προέρχεται ο λεγόμενος «Θησαυρός της Κέρου», παλαιότερα στην συλλογή Ερλενμαγερ και σήμερα, το μεγαλύτερο τμήμα του, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Συστηματικές ανασκαφές διενεργήθηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1963, το 1967. Ευρήματα από την Κέρο εκτίθενται στο Μουσείο της Νάξου.